Przejdź do zawartości

Edward Wasilewski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Edward Wasilewski
Wichura
podporucznik podporucznik
Data i miejsce urodzenia

15 stycznia 1923
Stanisławów

Data i miejsce śmierci

22 sierpnia 1968
Warszawa

Przebieg służby
Lata służby

1939–1945

Siły zbrojne

AK Armia Krajowa

Główne wojny i bitwy

Rozbicie obozu NKWD w Rembertowie

Późniejsza praca

współpracownik MBP

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Walecznych (1920–1941, trzykrotnie) Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami

Edward Wasilewski ps. „Wichura” (ur. 15 stycznia 1923[1] w Stanisławowie, zm. 22 sierpnia 1968 w Warszawie) – członek Korpusu Obrońców Polski, Szarych Szeregów i AK[2]. Po zakończeniu II wojny światowej działacz podziemia antykomunistycznego, później współpracownik MBP i SB[3].

Młodość i okupacja

[edytuj | edytuj kod]

Edward Wasilewski urodził się w Stanisławowie w powiecie Mińsk Mazowiecki. Przed wybuchem wojny był harcerzem. Zaangażował się w działalność konspiracyjną pod koniec grudnia 1939 roku, dołączając do Korpusu Obrońców Polski, gdzie początkowo pełnił funkcję kolportera prasy podziemnej i łącznika. Latem 1940 roku rozpoczął działalność w Szarych Szeregach, organizując w swoim rodzinnym mieście pluton, który wszedł w skład Armii Krajowej[2][3].

W trakcie okupacji pracował jako pomocnik ślusarza. Jednocześnie brał udział w tajnych kompletach i zdał egzamin maturalny w Warszawie[2].

W 1942, wraz z utworzeniem Obwodu Mińsk Mazowiecki AK, dostał przydział do obwodowego Kedywu, w ramach którego działał do końca wojny. Początkowo służył pod dowództwem ppor. Tadeusza Wiśniewskiego „Konrada”, w 1943 roku dostał przydział do oddziału specjalnego „Poraja”. W lutym 1944 roku w wyniku wsypy organizacyjnej dołączył do oddziału leśnego dowodzonego przez plut. pchor. Kazimierza Aniszewskiego „Dęboroga”. Rola Wasilewskiego w oddziale jest sporna, według „Wichury” był on zastępcą dowódcy, jednakże po aresztowaniu „Dęboroga” jego następcą został kpr. pchor. Jerzy Migdalski „Vis”, co zaprzeczało słowom Wasilewskiego[2].

Działalność antykomunistyczna

[edytuj | edytuj kod]

W okresie akcji „Burza” Wasilewski znalazł się wśród grupy żołnierzy AK rozbrojonych przez nadchodzące wojska sowieckie i wywieziony do obozu na Majdanku, skąd uciekł przed podjęciem dalszych działań przez NKWD. Po ucieczce wrócił do działalności w (formalnie rozwiązanym) Obwodzie Mińsk Mazowiecki AK[2][3]. W lutym 1945 „Wichura” otrzymał rozkaz zorganizowania własnego oddziału partyzanckiego od komendanta obwodu kpt. Walentego Sudy „Młota”. W momencie szczytowym jednostka liczyła ok. 50-60 żołnierzy[2].

„Młot” w swoim rozkazie określił cel przyszłego oddziału „Wichury” mianem samoobrony[3]. W jego ramach jednostka dokonywała ataków na posterunki Milicji Obywatelskiej, grupę operacyjną MO i NKWD oraz na urząd gminy w Dębe Wielkie, a także likwidowała współpracowników UBP i NKWD[2].

Rozbicie obozu NKWD w Rembertowie

[edytuj | edytuj kod]

W nocy z 20 na 21 maja 1945 roku „Wichura”, wraz z Edwardem Świderskim „Wichrem”, zdobył i rozbił obóz dla byłych członków AK w Rembertowie, gdzie wówczas przetrzymywano m.in. byłych członków obwodu Mińsk Mazowiecki. Grupa 44 żołnierzy wyzwoliła ok. 700[4] z 2000 więźniów z czego 200 zostało schwytanych w następującym pościgu[5]. Atak na obóz jest uznawany za najbardziej znaną akcję Wasilewskiego[2][3].

Amnestia, areszt i współpraca z PRL

[edytuj | edytuj kod]

Po akcji w Rembertowie oddział Wasilewskiego osiągał sukcesy, jednakże ze wzrastającą trudnością. Po miesiącach działalności „Wichura”, wraz ze swoim oddziałem, zdecydował się skorzystać z ogłoszonej przez władze komunistyczne amnestii. 25 września 1945 miała miejsce koncentracja w Woli Rafałowskiej około tysiąc żołnierzy obwodu Mińsk Mazowiecki ujawniło się i złożyło broń przed przedstawicielami władzy. Obecni na zgromadzeniu byli: zwolniony z więzienia ppłk Jan Mazurkiewicz „Radosław”, który kilka tygodni wcześniej[6] wystosował apel o złożenie broni skierowany do członków byłego AK, funkcjonariusz MBP Józef Czaplicki oraz pchor. Antoni Wąsowicz „Roch”. Koncentracji i rozbrojeniu żołnierzy towarzyszyła msza święta odprawiona przez ks. Kazimierza Fertaka, kapelana „Szarych Szeregów”, AK i NSZ.[2]

Pomimo gwarancji ze strony władz komunistycznych, warunki amnestii nie zostały dotrzymane, co doprowadziło do aresztowania Wasilewskiego 26 marca 1946 r. Zarzucano mu próby kontynuowania konspiracji[3]. Śledztwo było prowadzone pomimo braków dowodów, a śledczym nie udało się zmusić przesłuchiwanego do przyznania się do winy. Z aresztu został zwolniony po roku w wyniku amnestii w 1947 roku[2].

Przez następne trzy lata był wielokrotnie zwalniany z kolejnych miejsc pracy ze względu na przeszłość konspiracyjną. Odmówiono mu także przyjęcia na studia dziennikarskie na Akademii Nauk Politycznych. Znajdując się w trudnej sytuacji życiowej zgodził się na tajną współpracę z organami bezpieczeństwa we wrześniu 1950 roku w zamian za stanowisko w „Woli Ludu”. W maju 1951 zaczął współpracę z Departamentem III MBP odpowiedzialnym za walkę z podziemiem. Używając reputacji Wasilewskiego, MBP udało się aresztować wielu działaczy podziemia antykomunistycznego, w tym Kazimierza Kamieńskiego „Huzara”[2][3]. Za swoją działalność Wasilewski pobierał wynagrodzenie, a jego stanowisko korespondenta terenowego „Woli Ludu” służyło również działalności antypartyzanckiej.

Brał udział w operacji „Cezary”, pełniąc rolę szefa łączności komendy Obszaru Centralnego, podległej fikcyjnej V Komendzie WiN[2][3].

Działalność „Wichury” była bardzo obszerna, wg. IPNLista jego „zasług” w służbie MBP jest bardzo długa (teczka pracy – to kilka potężnych tomów donosów).[3]

W kwietniu 1960 roku został wyłączony z sieci agenturalnej z powodu „nieprzydatności do dalszej pracy operacyjnej.[2][3]

Pomimo umowy z władzami komunistycznymi nigdy nie prowadził samodzielnej działalności dziennikarskiej. W późniejszych latach pracy pracował w prasie kobiecej – pod pseudonimem „Ewa” udzielał czytelniczkom rad życiowych[2].

Śmierć

[edytuj | edytuj kod]

W latach powojennych stan Edwarda Wasilewskiego, zarówno psychiczny jak i fizyczny, stopniowo się pogarszał. Trudności w znalezieniu pracy po zwolnieniu z aresztu w 1947 roku doprowadziły byłego partyzanta do depresji. Pomimo rzekomego „utożsamiania się z mocodawcami” popadł w alkoholizm. W ostatnich latach swojego życia zmagał się z gruźlicą[2][3].

„Wichura” zginął wypadając przez okno na bruk w pierwszym dniu inwazji wojsk paktu warszawskiego na Czechosłowację. Dokładne przyczyny śmierci Wasilewskiego nie są znane[2][3].

Pseudonimy

[edytuj | edytuj kod]

W trakcie działalności konspiracyjnej oraz antypartyzanckiej Edward Wasilewski używał wielu pseudonimów. Najbardziej znanym jest „Wichura”. Inne pseudonimy, których używał to m.in.: „Huragan”, „Ramzes”, „Wierny”, „Pewny”, „Znak”, „M” i „A”.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Powstańcze Biogramy - Edward Wasilewski [online], www.1944.pl [dostęp 2022-07-23] (pol.).
  2. a b c d e f g h i j k l m n o p Kazimierz Krajewski, Tomasz Łabuszewski, Bohater i antybohater: Edward Wasilewski „Wichura” [online].
  3. a b c d e f g h i j k l Edward Wasilewski „Wichura” [online], Żołnierze Wyklęci – Zapomniani Bohaterowie [dostęp 2022-07-23] (pol.).
  4. W zależności od źródła od 700 do 1000 osób.
  5. Kazimierz Krajewski, Akcje uwalniania więźniów z więzień, obozów oraz placówek UBP i NKWD 1944–1948 [online].
  6. dokładnie: 8 września 1945